Haritalar tarihin her dönemi için son derece önem taşıyan görsel malzemelerdir. Tarih ve coğrafya incelemelerinin vazgeçilmez kaynakları arasında bulunan haritalar, gerek kültür tarihi, gerekse askerî, coğrafî, siyasî ve idari bakımlardan ele alınan olayların gelişme seyrini takip etmemizi sağlayan işaret taşlarıdır.
Bu bağlamda Sultan II. Abdülhamit’in Yıldız Saray kütüphanesinden gelen değerlerin oluşturduğu İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi şüphesiz başlı başına bir kültür hazinesidir. Bu hazineyi kapsayan koleksiyon 1529 adet pafta ve rulo harita, plan, atlas ve çizim kitabından oluşur. Koleksiyonun büyük çoğunluğu II. Abdülhamit devri harita ve plânlarının örneklerini içerir. Genelde özel harita kâğıdı üzerine yapılan haritaların arka kısımları atlas kumaş ile kaplıdır. Haritaların büyük bir kısmı el yapımı olarak karton üzerine çizilmiş renksiz, bir kısmı ise suluboya ile renklendirilmiştir.
Sultan II. Abdülhamit’in harita koleksiyonunda yer şekillerini gösteren fiziki haritalar, ülke sınırları ve şehirleri gösteren siyasi haritalar, nüfusa göre dağılım, ırk, dil ve dinlere göre çizilen beşeri haritalar, yeryüzü şekillerini ayrıntılı gösteren topografya haritaları, denizcilikle ilgili iskandil haritaları ile plan ve atlaslar bulunmaktadır. Koleksiyonun çeşitliliği yanısıra Bulgarca, Rusça, Fransızca, Almanca, Arapça, İngilizce, İtalyanca, Latince, Rumca, Macarca ve Osmanlıca olarak çok dilli bir yolculuğa da uzanır.
Harita koleksiyonunda; birçok ülkenin tarihi, kültürel, sosyal ve askeri gelişmeleriyle birlikte nüfus hareketlenmelerini, padişah mülklerini, suyolları ve bentleri, askeri binaları (ordugâh,tabya, istihkâm vb.), deniz ve karayollarını, limanları, yer altı zenginliklerini, çeşitli dönemlere ait savunma hazırlıklarını, imar faaliyetlerini de incelemek mümkündür.
Ülkeler ve şehirlerarası yol haritalarının yanında Mekke, Medine, Kudüs gibi kutsal yerlerin haritalarını da içeren koleksiyonun konu yelpazesine II. Abdülhamit’in tamiratlarını yaptırdığı hastane, kışla, okul, köprü ve askeri yerlerin haritaları, inşa edilen veya onarılan liman ve kaplıca haritaları, yeraltı kaynaklarından maden haritaları da eklenebilir. Ayrıca dönemin ünlü mimarlarının çizdiği İstanbul konulu planlar ve köprü çizimleri, 20. yüzyılın başlarındaki çalışmalarıyla tanınan Mimar Kemalettin Bey ile ünlü mimar Mehmet Vedat Tek’in projeleri sayılabilir. Ondokuzuncu asrın ikinci yarısı itibarıyla Karaköy Tünel’ini, Anadolu ve Rumeli yakasını denizin altından birleştirecek tüp geçit çizimlerini ve demir köprüler hakkındaki çalışmaları görmek mümkündür.
İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bulunan haritalar şehirlerin çehresinin değiştiğini gösterirken; geçirdiği değişim ve dönüşüm kadar 200 yıl öncesindekihaline tanıklık etmekte olan belge niteliğindedir. Bu belgelerle dünya kültür mirasını erişilebilir kılmak ve gelecek kuşaklara teknolojinin sunduğu çağdaş olanaklarla hizmete sunmak üzere, İstanbul Üniversitesi Sanal Kütüphane Projeleri kapsamında, bu zengin harita koleksiyonundan da çok sayıda araştırmacının yararlanabilmesi, kıymetli haritaların açığa çıkarılabilmesi amacıyla, “Eski Dünyaya Yeni Bakış: II. Abdülhamit Dönemi Harita ve Planları Sanal Kütüphanesi” projesi gerçekleştirilmiştir.
Yüzyıllar boyu coğrafi ve fiziki sınırları değişen yeryüzünün 21.yy.da sınırsız erişimle dünyaya açılan tarihi kapısı olması dileğiyle, projemizi bilim dünyasına kıvançla sunuyor, faydalı olmasını ümit ediyoruz.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
ESKİ DÜNYA'YA YENİ BAKIŞ
II.Abdülhamid Dönemi Harita ve Planları
ProjeSahibi
Prof. Dr. Yunus SÖYLET
Istanbul Üniversitesi Rektörü
Proje Koordinatörü
Dr. Pervin BEZİRCİ
İstanbul Üniversitesi
Kütüphane ve Dokümantasyon
Daire Başkanı
Proje Danışmanları
Prof. Dr. Mahmut AK
RektörYardımcısı
İstanbul ÜniversitesiTarih Bölümü Öğr.Üyesi
Prof. Dr. Nurhan ATASOY
İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Böl. Emekli Öğr.Üyesi
Prof. Dr. Mustafa Kaçar
İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi Emekli Öğr.Üyesi
Fatih Sultan Mehmet Ün. Bilim Tarihi Öğr. Üyesi
Prof. Dr. Alper CİHAN
İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Dekanı
Figen CİHAN
Genel Sekreter Yardımcısı
Proje Ekibi
Attila BEŞLİ – İ.Ü. Nadir Eserler Dijital Arşiv Sorumlusu
Erkan EROL – AUZEF Bilişim Hizmetleri Süreç Yöneticisi
Tunahan Hilmi Maden - AUZEF Yazılım Geliştirme Şb. Sorumlusu
Aydın GEVŞEK – AUZEF Tasarım ve Geliştirme Şb. Sorumlusu
Erdem Erol - AUZEF Tasarım ve Geliştirme Şb.
Zekiye ERASLAN - Kütüphaneci
Ebubekir KAYA - Kütüphaneci
Yasemen AKÇAY - Kütüphaneci
Yasin ÇAVAK - Kütüphaneci
……
Müzik Düzenleme
Hakan DEDELER
Volkan KAPLAN